«Δημόσια υγεία στον αγροτικό χώρο: παρεμβατικές πολιτικές στην Ελλάδα του Μεσοπολέμου και των πρώτων μεταπολεμικών χρόνων»

«Η επίτευξη του υψηλότερου επιπέδου υγείας αποτελεί μια από τις θεμελιώδεις αρχές κάθε ανθρώπινης ύπαρξης χωρίς καμιά διάκριση εθνικότητας, θρησκείας, πολιτικών ιδεών και οικονομικών ή κοινωνικών συνθηκών».

(Καταστατικός Χάρτης Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας)

Κατά τη διάρκεια του Μεσοπολέμου, ο τομέας της δημόσιας υγείας στην Ελλάδα ήταν ελλιπής. Το ελληνικό κράτος, κατανοώντας το πρόβλημα, συμπεριέλαβε στα άμεσα σχέδιά του τη μέριμνα για τη δημόσια υγεία και την υγειονομική οργάνωση των Ελλήνων. Στην αντιμετώπιση παρόμοιων προβλημάτων όσον αφορά τον αγροτικό κόσμο σημαντική ήταν η συμβολή της Αγροτικής Τράπεζας της Ελλάδος. Η χορήγηση δανείων για την εκτέλεση εγγειοβελτιωτικών έργων, η οργάνωση υγειονομικών υπηρεσιών μέσω της ίδρυσης υγειονομικών συνεταιρισμών το 1932, η διαχείριση των «εφοδίων εξωτερικού» που εισήγαγαν οι συμμαχικές οργανώσεις από το 1944, η διαχείριση των εισαγομένων εφοδίων στο πλαίσιο του Σχεδίου Μάρσαλ από το 1948 (και υγειονομικού υλικού), η κατάρτιση προγράμματος για την καταπολέμηση της ελονοσίας ήταν τρόποι με τους οποίους η Τράπεζα έθεσε τις βάσεις για την κάλυψη των υγειονομικών αναγκών των αγροτών. Η αντίληψη για την περίθαλψη (φαρμακευτική, νοσοκομειακή, σανατορική και ψυχιατρική) του αγροτικού πληθυσμού εμπεδώθηκε στην Ελλάδα με νόμο του 1955 «περί κοινωνικής ασφαλίσεως των αγροτών». Η ολοκλήρωση του θεσμού ήρθε το 1961 με τον νόμο «Περί γεωργικών κοινωνικών ασφαλίσεων», ο οποίος προέβλεπε και την ίδρυση ασφαλιστικού φορέα με την επωνυμία «Οργανισμός Γεωργικών Ασφαλίσεων».

Η επιστημονική συνάντηση φιλοξένησε εισηγήσεις σχετικά με τη γένεση και τις συνέπειες του παρεμβατικού ρόλου του δημοσίου καθώς και της δράσης φορέων, όπως της Αγροτικής Τράπεζας της Ελλάδος και διεθνών οργανισμών, για να αντιμετωπιστούν τα οξυμένα και χρόνια προβλήματα υγείας και περίθαλψης του αγροτικού χώρου, δηλαδή των αγροτών, των προσφύγων και των οικογενειών τους. Ελήφθη επίσης υπόψιν το ευρωπαϊκό πλαίσιο και τα διεθνή υποδείγματα από τον Μεσοπόλεμο έως περίπου το 1960.

Σημαντικό μέρος των ερευνητικών ευρημάτων που ανακοινώθηκαν στη διάρκεια των εργασιών της συνάντησης ήταν αποτέλεσμα μιας εξαιρετικά εποικοδομητικής συνεργασίας του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών και του Ιστορικού Αρχείου ΠΙΟΠ, στο πλαίσιο οικείου μεταπτυχιακού σεμιναρίου, και πρωτογενούς έρευνας στο αρχείο της Αγροτικής Τράπεζας της Ελλάδος. Ήταν κοινή η διαπίστωση ότι οι νεαροί ερευνητές συνομίλησαν επιστημονικά επαξίως με τους ωριμότερους ιστορικούς του προγράμματος αναδεικνύοντας πτυχές του θέματος. Η ημερίδα συνδυάσθηκε με έκθεση ανέκδοτου αρχειακού υλικού από τις συλλογές του Ιστορικού Αρχείου ΠΙΟΠ που απεικονίζει τον συναφή ρόλο της Αγροτικής Τραπέζης προς όφελος του αγροτικού κόσμου.

Δείτε παρακάτω τις μαγνητοσκοπημένες εργασίες της συνάντησης.

Πρόγραμμα ημερίδας

Χαιρετισμοί

Α΄ συνεδρία- Η περίοδος του Μεσοπολέμου

Συντονιστής: Βαγγέλης Καραμανωλάκης, επίκουρος καθηγητής Θεωρίας και Ιστορίας της Ιστοριογραφίας, ΕΚΠΑ

Κατερίνα Γαρδίκα, αναπληρώτρια καθηγήτρια, Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας, ΕΚΠΑ, Το διεθνές πλαίσιο της πολιτικής δημόσιας υγείας κατά τον Μεσοπόλεμο.

Έλσα Κοντογιώργη, Διευθύντρια Ερευνών, Κέντρο Ερεύνης της Ιστορίας του Νεωτέρου Ελληνισμού, Ακαδημία Αθηνών, Οι παρατηρήσεις των γιατρών της Οργάνωσης Υγείας της Κοινωνίας των Εθνών για την κατάσταση της Δημόσιας Υγείας στις αγροτικές περιοχές της Μακεδονίας και της Δυτικής Θράκης. Τεχνική βοήθεια και προτάσεις για ένα εθνικό πρόγραμμα υγείας.

Σταυρούλα Σταματελοπούλου, μεταπτυχιακή φοιτήτρια, Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας, ΕΚΠΑ, Το θεσμικό και νομοθετικό πλαίσιο των υγειονομικών συνεταιρισμών στην Ελλάδα του Μεσοπολέμου.

Κωνσταντίνος Στράτος, μεταπτυχιακός φοιτητής, Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας, ΕΚΠΑ, Υγειονομικοί οργανισμοί: πολιτικές στοχεύσεις και κοινωνικές παράμετροι.

Γιάννης Στογιαννίδης, δρ. Ιστορίας, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, Μορφές περίθαλψης στον ορεινό ελληνικό χώρο. Κρατική πολιτική, σανατόρια και φυματικοί στη διάρκεια του ελληνικού Μεσοπολέμου.

Συζήτηση

Β΄ συνεδρία- Η πρώτη μεταπολεμική περίοδος

Συντονιστής: Γιάννης Κυριόπουλος, ομότιμος καθηγητής, Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας

Σέργιος Παναγή, μεταπτυχιακός φοιτητής, Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας, ΕΚΠΑ, Πολιτικές της Δύσης για την υγεία και την πρόνοια.

Γιάννης Χάλκος, μεταπτυχιακός φοιτητής, Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας, ΕΚΠΑ, Η ελληνική περίπτωση: το κράτος ως διανομέας και πάροχος.

Χρυσούλα Δαβίλλα, μεταπτυχιακή φοιτήτρια, Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας, ΕΚΠΑ, Υγειονομική ασφάλιση και αγρότες.

Λουδοβίκος Κωτσονόπουλος, δρ. Πολιτικής Επιστήμης, διδάσκων στο Πανεπιστήμιο Κρήτης, Ο ρόλος της Αμερικανικής Αποστολής στην ανασυγκρότηση της Κοινωνικής Ασφάλισης και της Υγειονομικής Περίθαλψης (1947-1951).

Κωνσταντίνος Τσιάμης, Εργαστήριο Μικροβιολογίας, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ, Υγειονομική αναδιοργάνωση και προβλήματα δημόσιας υγείας στη μεταπολεμική Αθήνα (1945-1950).

Συζήτηση