Μαστίχα Χίου

Η Χίος συνδέεται με τη μαστίχα σε τομείς όπως η γεωργία, το εμπόριο, ο υλικός πολιτισμός. Η ίδια η ιστορία της συνάπτεται με την παραγωγή της μαστίχας στα νοτιόχωρά της. Η ιστορική φυσιογνωμία τoυ νησιού επηρεάστηκε από τις ιδιαίτερες εκείνες γεωλογικές και κλιματολογικές συνθήκες που επιτρέπουν -στη Νότια Χίο μόνο- στον μαστιχοφόρο σχίνο να «δακρύσει» και τη μαστίχα να αποκρυσταλλωθεί σε διαυγείς σταγόνες ή κόκκους που συλλέγονται μέχρι και τον τελευταίο.

Σε όλη τη διάρκεια της ιστορίας της, η μαστίχα θεωρούνταν προϊόν πολυτελείας: ήταν γνωστή για τις φαρμακευτικές και καλλυντικές της χρήσεις από τους πρώιμους χρόνους, εντάχθηκε στο εμπόριο των πολύτιμων μπαχαρικών της Ανατολής, αποτέλεσε φόρο υποτέλειας του νησιού στην οθωμανική Πύλη και προσέφερε προνόμια στο νησί. Η τεχνογνωσία σχετικά με την παραγωγή της μαστίχας δεν διαφοροποιήθηκε ουσιαστικά στη διάρκεια των αιώνων για τους οποίους έχουμε πληροφόρηση. Αυτό που διαφοροποιήθηκε είναι ο τρόπος φορολογικής και εμπορικής εκμετάλλευσης (ένταση εμπορίας από τη γενουατική περίοδο) ενώ τομή επίσης αποτελεί η ίδρυση της Ένωσης Μαστιχοπαραγωγών Χίου.

Το Ίδρυμα ολοκληρώνει ερευνητικό πρόγραμμα κατάλληλο για την προετοιμασία Μουσείου Μαστίχας στη Χίο, αποτελούμενο από σειρά σχετικών μελετών (ιστορικών, εθνολογικών, αρχιτεκτονικών και περιβαλλοντολογικών) και τη συλλογή αρχειακού και άλλου πρωτογενούς συναφούς υλικού, μεταξύ των οποίων προφορικών μαρτυριών και ποσοτικών/αρχειακών δεδομένων στεγασμένων σε ηλεκτρονικές βάσεις. Το πρόγραμμα αφορά στην ιστορία και την τεχνογνωσία/τεχνολογία της εκμετάλλευσης της μαστίχας στη Χίο, εντασσόμενη στο γενικό κορμό της ιστορίας της Χίου, και επικεντρώνεται σε ζητήματα παραγωγής, εκμετάλλευσης, διακίνησης και προβολής του μονοπωλιακού προϊόντος της μαστίχας διαχρονικά και μέχρι τις μέρες μας. Τα μέλη της ερευνητικής ομάδας είχαν την ευκαιρία να ανακοινώσουν και να συζητήσουν μέρος των ευρημάτων του ερευνητικού προγράμματος κατά τη διάρκεια των εργασιών του 11ου Τριημέρου Εργασίας του Ιδρύματος (Οκτώβριος 2008), το οποίο ήταν αφιερωμένο στη μαστίχα.

Επιστημονικός υπεύθυνος – συντονιστής: Ελένη Μπενέκη (ιστορικός ΜΑ)

Επιστημονική έρευνα και τεκμηρίωση: Τριαντάφυλλος Αδαμακόπουλος (μηχανικός-περιβαλλοντολόγος), Νίκος Αλεβιζάκης (ιστορικός), Μιχάλης Βαρλάς (ιστορικός), Μανώλης Βουρνούς (αρχιτέκτων), Μυρώπη Γαρρή (οικονομολόγος), Μαρία Γεράρδη-Πασσαλή (χαράκτρια-ενδυματολόγος), Γιάννης Γονατίδης (μτπχ. φοιτητής Τμήματος Ιστορίας–Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων), Κώστας Γρίβας (περιβαλλοντολόγος), Μαρίνα Κουμανούδη (ιστορικός), Δημήτρης Λούπης (ιστορικός), Λίνα Μενδώνη (αρχαιολόγος, κυρία ερευνήτρια ΚΕΡΑ/ΕΙΕ), Ευδοκία Ολυμπίτου (εθνολόγος, αναπληρ. καθηγήτρια Ιονίου Παν/μίου), Αντώνης Πλυτάς (ηλεκτρολόγος μηχανικός), Λήδα Παπαστεφανάκη (λέκτωρ Τμήματος Ιστορίας-Αρχαιολογίας Παν/μίου Ιωαννίνων), Στέλιος Παρλιάρος (chef ζαχαροπλαστικής), Μαρίνα Ρεϊζάκη (ανθρωπολόγος), Ειρήνη Χατζητσάκου (απόφοιτος μεταπτυχ. ΔΠΜΣ «Σχεδιασμός, Χώρος, Πολιτισμός» ΕΜΠ), Filis Yasar (ιστορικός).

Καταγραφές κινηματογραφικού υλικού: Μαρία Ντούζα (σκηνοθέτης), Γιάννης Οικονόμου (εικονολήπτης)