Η τεχνολογία του χαρτιού

Τριετές ερευνητικό πρόγραμμα σχετικό με την ιστορία της τεχνολογίας του χαρτιού και της χαρτοποιητικής τόσο παγκοσμίως, όσο και στον ελληνικό χώρο, για τις ανάγκες της προετοιμασίας Μουσείου Τεχνολογίας του Χαρτιού και της Ελληνικής Τυπογραφίας.

Το χαρτί εξετάσθηκε στην παγκόσμια του διάσταση, αρχής γενομένης από τους προδρόμους και συγγενείς του (προϊστορικά υλικά γραφής, πάπυρος, μεμβράνη από φλοιό, περγαμηνή). Η εφεύρεση του χαρτιού και οι απαρχές της χαρτοποιητικής στην Κίνα, στην Ιαπωνία και η διάδοσή του στον ευρύτερο κόσμο του Ισλάμ, η Αραβική και η Ινδική χαρτοποιητική, η πορεία του χαρτιού στη Βόρεια Αφρική και το ζήτημα της παραγωγής του στη μουσουλμανική Ιβηρική ολοκληρώθηκαν με σύντομη εξέταση της χαρτοποιητικής της Κεντρικής Ασίας και των τουρκικών φυλών.

Η χαρτοποιητική στην Ευρώπη κατά την περίοδο μέχρι τη διάδοση της τυπογραφίας αποτέλεσε κεντρικό άξονα της έρευνας. Η ευρωπαϊκή χαρτοποιητική εξετάσθηκε και ως προς τη γεωγραφική κατανομή των εργαστηρίων, τις πρώτες ύλες, τον εξοπλισμό, τα εργαλεία, το εργατικό δυναμικό και την παραγωγικότητά του, τις ποιότητες χαρτιού, τη ζήτηση για χειρόγραφα βιβλία και άλλες χρήσεις τις παραμονές της εφεύρεσης της τυπογραφίας.

Στο πλαίσιο της προϊστορίας της ευρωπαϊκής τυπογραφίας, εξετάσθηκε η επίδραση της βιβλιοπαραγωγής στη χαρτοποιητική και οι πρώτες εξαγωγές ευρωπαϊκών βιβλίων, η πλήρης ανάπτυξη του μεσαίου μεγέθους εργαστηρίου με τις πολλαπλές συστοιχίες από υδρόσφυρα, η διάδοση της τέχνης στην αμερικανική ήπειρο, ιδιαίτερα το Μεξικό και τις βρετανικές κτήσεις τις Βόρειας Αμερικής.

Στο σχεδιασμό του προγράμματος έμφαση δόθηκε στον εμπλουτισμό της όλης έρευνας με στοιχεία που αφορούν την ιστορία της χρήσης και παραγωγής του χαρτιού στον ελληνικό χώρο. Το πρόγραμμα εκπονήθηκε από ομάδα ερευνητών στην οποία συγκαταλέγονταν ιστορικοί, αρχιτέκτονες και χημικοί. Τα αποτελέσματα του προγράμματος παρουσιάσθηκαν σε ημερίδα με τίτλο "Η ιστορία του χαρτιού" και τροφοδότησαν ειδική έκδοση σχετική με την ιστορία του χαρτιού στον ελληνικό χώρο με τίτλο "Βιομηχανίες χάρτου στην Ελλάδα, 19ος-20ός αιώνας", η οποία εντάχθηκε στη σειρά Εκδόσεων του Ιδρύματος.

Επιστημονικοί υπεύθυνοι: Μαρίνος Βλέσσας (αρχιτέκτων), Μαρία Μαλακού (αρχιτέκτων-μηχανικός)

Ομάδα έρευνας για το χαρτί στον ελλαδικό χώρο: Χρήστος Λούκος (καθηγητής Ιστορίας Παν/μίου Κρήτης)

Επιστημονική έρευνα και τεκμηρίωση: Μαρίνος Βλέσσας (αρχιτέκτων), Αθηνά Ζηζοπούλου (ιστορικός), Μαρία Μαλακού (αρχιτέκτων), Ίκαρος Μαντούβαλος (ιστορικός), Αιμέ Κ.Γ. Μανσούρ (χημικός), Σοφία Ματθαίου (ερευνήτρια ΚΝΕ/ΕΙΕ), Μαργαρίτα Αλεξίου (αρχιτέκτων), Ελένη Εμμανουλοπούλου (αρχιτέκτων), Μέλπω Στάικου (χημικός)