Η λειτουργία του Δικτύου Μουσείων και οι συντονισμένες δράσεις του ΠΙΟΠ σε όλες τις υποδομές του, συμβάλλουν σημαντικά:
α) στην προώθηση της ελληνικής πολιτιστικής κληρονομιάς και τη σύνδεση του πολιτισμού με το περιβάλλον και την αειφόρο ανάπτυξη,
β) στην ανάδειξη των παραδοσιακών τεχνικών και της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς του τόπου, υποστηρίζοντας με τον τρόπο αυτό την απασχόληση, την οικονομική και τουριστική δραστηριότητα και τη γενικότερη ανάπτυξη των τοπικών κοινοτήτων, και
γ) στη δημιουργία χώρων πολιτισμού και δια βίου μάθησης, με τη διοργάνωση πολιτιστικών, επιστημονικών και εκπαιδευτικών δράσεων.
Το Δίκτυο αποτελείται από εννέα (9) θεματικά Μουσεία στα οποία διαφυλάσσεται και αναδεικνύεται η τοπική τεχνική παράδοση και βιομηχανική παραγωγή, καθώς και η υλική και άυλη πολιτιστική κληρονομιά.
Με τη λειτουργία του Δικτύου Μουσείων, εκτός από την αύξηση της τουριστικής κίνησης σε απομακρυσμένες περιοχές, το ΠΙΟΠ συμβάλλει και στην οικονομική ανάπτυξη των τοπικών κοινωνιών δημιουργώντας θέσεις εργασίας. Συγχρόνως, προμηθεύεται από την τοπική αγορά το μεγαλύτερο μέρος των αγαθών και των προϊόντων που πωλούνται στα κυλικεία και τα καταστήματα των Μουσείων. Το προσωπικό των Μουσείων κατοικεί στον τόπο λειτουργίας του εκάστοτε μουσείου και επιμορφώνεται τακτικά, ώστε να αναβαθμίζονται συνεχώς οι υπηρεσίες που παρέχει στους επισκέπτες. Ο αριθμός των επισκεπτών των Μουσείων συνδέεται με την υποστήριξη των τοπικών κοινωνιών, που αναγνωρίζουν τις θετικές επιδράσεις στην προβολή της πολιτιστικής τους ταυτότητας και την τόνωση της οικονομίας τους, καθώς και με τη διαρκή ανανέωση των πολιτιστικών δράσεων μέσω περιοδικών εκθέσεων, διαλέξεων, ημερίδων και ποικίλων άλλων εκδηλώσεων.
Ο κοινωνικός ρόλος των μουσείων είναι ενισχυμένος και πολύπλευρος. Ένα Μουσείο, εκτός από φορέας αξιών και ιδεών, προβάλλει πολιτιστικά αγαθά και διαφυλάσσει την πολιτιστική κληρονομιά για τις μελλοντικές γενιές, ευαισθητοποιεί το κοινό και απευθύνεται σε ποικίλες ομάδες κοινωνικές ομάδες (π.χ. τρίτη ηλικία, άτομα με αναπηρίες, άτομα στο φάσμα του αυτισμού). Ειδικότερα, τα Μουσεία ΠΙΟΠ συνεισφέρουν στην οικονομία των περιοχών που τα φιλοξενούν.
Η οικονομική επίδραση δεν περιορίζεται μόνο στη δραστηριότητα κατά την κατασκευή κτηριακών υποδομών και στις θέσεις εργασίας που αφορούν στο προσωπικό ενός μουσείου. Δημιουργούνται εισοδήματα και απασχόληση στους κλάδους που συμμετέχουν στην αλυσίδα εφοδιασμού του μουσείου με αγαθά και υπηρεσίες. Επιπλέον, τα εισοδήματα που δημιουργούνται άμεσα ή έμμεσα κατευθύνονται στην κατανάλωση, προκαλώντας επιπλέον δραστηριότητα στο σύνολο της οικονομίας. Τέλος, η λειτουργία χώρων πολιτισμού συμβάλλει στην αναβάθμιση της εικόνας της ευρύτερης περιοχής και προσελκύει επισκέπτες, οδηγώντας σε αύξηση του τουρισμού και της ζήτησης για τα προϊόντα και τις υπηρεσίες που προσφέρονται στις συγκεκριμένες περιοχές, όπως κατέδειξαν δύο έρευνες του ΙΟΒΕ σχετικά με την οικονομική και κοινωνική επίδραση της λειτουργίας των Μουσείων του ΠΙΟΠ στις τοπικές κοινωνίες, το 2016 και το 2019.
Έπειτα από έρευνα σχετικά με την οικονομική και κοινωνική επίδραση της λειτουργίας των Μουσείων του στις τοπικές κοινωνίες, που ανατέθηκε στο ΙΟΒΕ, υπολογίστηκε για το 2019: