Μουσείο Ελιάς και Ελληνικού Λαδιού

Ιστορικό
Το Μουσείο Ελιάς και Ελληνικού Λαδιού άνοιξε για το κοινό στα τέλη του 2002. Στεγάζεται στο κτήριο της παλιάς Ηλεκτρικής Εταιρείας Σπάρτης (ΗΕΣ), στην καρδιά της Λακωνίας, μιας από τις κύριες ελαιοπαραγωγούς περιοχές της χώρας μας. Λειτουργεί υπό την ευθύνη του Πολιτιστικού Ιδρύματος Ομίλου Πειραιώς για τα επόμενα πενήντα χρόνια από την ίδρυσή του.

Το κτήριο της Ηλεκτρικής Εταιρείας Σπάρτης
Το κτήριο της παλιάς Ηλεκτρικής Εταιρείας Σπάρτης, που ανήκε στον Δήμο Σπάρτης, είναι χαρακτηριστικό ελληνικό βιομηχανικό κτίσμα της περιόδου του Μεσοπολέμου.

Η μετατροπή σε Μουσείο
Ο Δήμος Σπάρτης παραχώρησε το κτήριο της παλιάς Ηλεκτρικής Εταιρείας Σπάρτης στο Πολιτιστικό Ίδρυμα Ομίλου Πειραιώς, με σκοπό να δημιουργηθεί το Μουσείο Ελιάς και Λαδιού. Το έργο εντάχθηκε στα Περιφερειακό Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Πελοποννήσου και χρηματοδοτήθηκε από το Β' & Γ' Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης.
Το κτήριο ανακαινίστηκε ριζικά. Διατηρήθηκε μόνο η κύρια (βόρεια) όψη, η οποία και ενσωματώθηκε σε μια σύγχρονη κατασκευή. Το ευρηματικό αρχιτεκτονικό κέλυφος προσαρμόστηκε στις μουσειολογικές επιταγές ενός πρωτοποριακού μουσείου. Το νέο κτίσμα παραπέμπει σε βιομηχανικά κτήρια και δημιουργεί οπτικές φυγές προς τον περιβάλλοντα χώρο, τον γειτονικό ελαιώνα και τον Ταΰγετο.
Με ανάλογες προδιαγραφές κατασκευάστηκε και η Αίθουσα Πολλαπλών Χρήσεων του Μουσείου. Φιλοξενεί δραστηριότητες που τονώνουν την πολιτιστική ζωή της τοπικής κοινωνίας και της περιφέρειας (οργάνωση συνεδρίων, περιοδικές εκθέσεις, εκδηλώσεις, κ.λπ.).
Σήμερα, το Μουσείο Ελιάς και Ελληνικού Λαδιού αποτελεί ζωντανό οργανισμό που συμβάλλει σημαντικά στην αειφόρο ανάπτυξη της περιοχής.
Το 2004, το Μουσείο κέρδισε το πρώτο βραβείο του Ελληνικού Ινστιτούτου Αρχιτεκτονικής, στον διαγωνισμό «Βραβεία Αρχιτεκτονικής», κατηγορία «Έργα του Δημοσίου».

Το έργο χρηματοδοτήθηκε από το Περιφερειακό Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Πελοποννήσου (Β’ και Γ’ Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης).

Τι θα δείτε;

Στο Μουσείο Ελιάς και Ελληνικού Λαδιού στη Σπάρτη, έχετε την ευκαιρία να δείτε τις πρώτες μαρτυρίες για την παρουσία της ελιάς και την παραγωγή του λαδιού στον ελλαδικό χώρο: σπάνια απολιθωμένα φύλλα ελιάς, 50.000-60.000 ετών, από τη Σαντορίνη, τα παλαιότερα ευρήματα που αποδεικνύουν την παρουσία ελαιόδενδρου στην Ελλάδα και πινακίδες Γραμμικής Β του 14ου αιώνα π.Χ. (ακριβή αντίγραφα), με τις  πρώτες γραπτές μαρτυρίες για την ελιά και το λάδι.

Σε κάθε ιστορική περίοδο θα διαπιστώσετε τη συμβολή της ελιάς και του λαδιού στην οικονομία και στην καθημερινή ζωή: διατροφή, φροντίδα του σώματος αλλά και ξεχασμένες πια χρήσεις, όπως ο φωτισμός. Θα δείτε ακόμα πώς η ελιά προσλαμβάνει συμβολική διάσταση στη μυθολογία, τη θρησκεία, τα ήθη και τα έθιμα των Ελλήνων. Δείγματα αρχαίας και σύγχρονης Τέχνης καταδεικνύουν ποια είναι η θέση της ελιάς στην Τέχνη και πώς υπήρξε, και παραμένει, συνεχής πηγή έμπνευσης για τους Έλληνες καλλιτέχνες.

Στον κάτω όροφο παρακολουθήστε την εξέλιξη της τεχνολογίας παραγωγής του ελαιόλαδου από την αρχαιότητα έως την πρωτοβιομηχανική περίοδο. Εδώ θα δείτε: ακριβή αντίγραφα από προϊστορικό, ελληνιστικό και βυζαντινό ελαιοτριβείο, εντυπωσιακό ξύλινο διπλό πιεστήριο με βαρούλκο από το γειτονικό Ξηροκάμπι, ελαιοτριβείο από τη Λευκάδα, που τεκμηριώνει την επιβίωση της ζωοκίνησης κατά τον 20ό αιώνα, μακέτες που αναπαριστούν τη λειτουργία μηχανοκίνητων ελαιοτριβείων.

Μια άλλη ενότητα είναι αφιερωμένη στη σαπωνοποιία, οικιακή και βιομηχανική: από το μεγάλο χαρανί, που ακόμη το χρησιμοποιούν οι παλιές νοικοκυρές για να κάνουν σαπούνι, στα σαπουνοκάζανα των βιομηχανιών.

Ενδιαφέροντα για τα παιδιά
Οι μικροί επισκέπτες έχουν την ευκαιρία να δουν τρία παλαιά ελαιοτριβεία: Προϊστορικό ελαιοτριβείο, Ελληνιστικό ελαιοτριβείο και Βυζαντινό ελαιοτριβείο. Μπορούν επίσης να παρατηρήσουν μεγάλες κινούμενες μακέτες,  που αναπαριστούν μηχανοκίνητα ελαιοτριβεία: υδροκίνητο ελαιοτριβείο, ατμοκίνητο ελαιοτριβείο, πετρελαιοκίνητο ελαιοτριβείο. Το Μουσείο οργανώνει εκπαιδευτικά προγράμματα με παιχνίδια και δραστηριότητες, για σχολεία και γενικό κοινό, όπως το πρόγραμμα «Μια μέρα στο ελληνιστικό ελαιοτριβείο», όπου οι μαθητές βγάζουν λάδι «με τον αρχαίο τρόπο».