Καταγραφή της βιομηχανικής κληρονομιάς στην Ελευσίνα και το Θριάσιο Πεδίο

Η Ελευσίνα υπήρξε το τρίτο και νεώτερο ιστορικό βιομηχανικό κέντρο της Αττικής, ακολουθώντας με μικρή χρονική απόκλιση τον Πειραιά και το Λαύριο. Η βιομηχανική δραστηριότητα στην πόλη χρονολογείται από το τρίτο τέταρτο του 19ου αιώνα με σχετικά μικρές μονάδες επεξεργασίας αγροτικών προϊόντων. Η ιστορική βιομηχανική ζώνη δημιουργήθηκε στο παράκτιο μέτωπο της πόλης.

Ένα σημαντικό άλμα πραγματοποιήθηκε με την εγκατάσταση της τσιμεντοβιομηχανίας Τιτάν το 1902, ενώ ακολούθησε ένα δεύτερο με τις χαλυβουργίες, τα ναυπηγεία και τις πετροχημικές βιομηχανίες από
τη δεκαετία του 1960. Οι καμινάδες της Τιτάν και τα λατομεία, οι υψικάμινοι των χαλυβουργιών, οι δεξαμενές και τα εναέρια δίκτυα των πετροχημικών άλλαξαν την κλίμακα του αστικού και του αγροτικού τοπίου δραματικά.

Στην Ελευσίνα και το Θριάσιο πεδίο, το φαινόμενο της αποβιομηχάνισης του τελευταίου τέταρτου του 20ού αιώνα δεν έλαβε εκρηκτικές διαστάσεις, όπως συνέβη σε άλλες βιομηχανικές περιοχές της χώρας. Από τις μεγάλες ιστορικές βιομηχανικές μονάδες, έκλεισαν λίγες, κυρίως όσες βρίσκονταν εντός του αστικού ιστού, ενώ το μεγαλύτερο ποσοστό του υπόλοιπου, κυρίως μεταπολεμικού, βιομηχανικού δυναμικού παραμένει ενεργό. Έτσι, στην περιοχή δεν παρατηρούνται εκτεταμένοι βιομηχανικοί ερειπιώνες. Διασώζονται, όμως, προς το παρόν λίγα εξαιρετικά ενδιαφέροντα, ακέραια ανενεργά βιομηχανικά μνημεία της πρώτης περιόδου ανάπτυξης της βιομηχανίας στην περιοχή.

Το Πολιτιστικό Ίδρυμα Ομίλου Πειραιώς, προωθώντας την έρευνα σχετικά με την τεχνολογία, τη βιομηχανία και την οικονομική ιστορία της χώρας, ολοκλήρωσε μία πρώτη καταγραφή του βιομηχανικού αποθέματος και της ιστορικής του εξέλιξης, στην πόλη της Ελευσίνας και την ευρύτερη περιοχή του Θριασίου πεδίου. Τον εντοπισμό και την καταγραφή των σωζόμενων εγκαταστάσεων των βιομηχανιών ανέλαβε ερευνητική ομάδα με επικεφαλής τον επίκουρο καθηγητή ΕΜΠ, Νίκο Μπελαβίλα.

Επιστημονική έρευνα και τεκμηρίωση: Νίκος Μπελαβίλας, Επίκουρος Καθηγητής ΕΜΠ, Τατιάνα Σαΐτη, αρχιτέκτων,  Καλλιόπη Ψαριώτη, αρχιτέκτων.